Γεωργία Καλοδίκη

Συνθέτις

Σχόλιο στην ιστορία της αισθητικής ως κλάδος της Φιλοσοφίας της Τέχνης

Η επιστήμη της αισθητικής ως κλάδος της Φιλοσοφίας της Τέχνης ασχολείται με ζητήματα που αφορούν την φύση της καλλιτεχνικής απόλαυσης και το άρρητο της αισθητηριακής εμπειρίας. Τα παρακάτω αποτελούν θέσεις που αφορούν γενικά την καλλιτεχνική δημιουργία. Παρόλαυτα, μια αναγωγή στην τέχνη των ήχων αποδεικνύει τον διαδραστικό και οικουμενικό χαρακτήρα του καλλιτεχνικού βιώματος.

Ο φιλόσοφος Alexander Baumgarten (18ος αιώνας) ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο αισθητική, αρχικά περιγράφωντας την κατα φύση πρόσληψη της ομορφιάς. Στην συνέχεια ο όρος διευρύνθηκε προκειμένου να συμπεριλάβει μια εις βάθος σπουδή του αντικειμένου της αισθητικής απόλαυσης στην Τέχνη. Έτσι η αισθητική περνά σταδιακά απο τον παραφιλοσοφικό στον επιστημονικό χώρο σε μια προσπάθεια να προσεγγίσει την φύση της καλλιταχνικού βιώματος.

Πιο συγκεκριμένα, τα χαρακτηριστικά ενός έργου τέχνης (F.Sibley, 1959), ο βαθμός πρόσληψής τους απο τον δέκτη καθώς και η εν γένει στάση του υποκειμένου απέναντι στην αισθητηριακή εμπειρία αποτελούν μέρος μιας προβληματικής που σαν στόχο έχει την εύρεση ενός κοινού κώδικα κατανόησης του καλλιτεχνικού δημιουργήματος.

Ενδιαφέρουσα είναι η διάκριση ανάμεσα στις φυσικές και καλλιτεχνικές ιδιότητες του αντικειμένου. Ο Ted Cohen (1973) πολύ σωστά εκτιμά ότι τα φυσικά χαρακτηριστικά ενός εικαστικού έργου όπως π.χ ο όγκος του, το χρώμα και το σχήμα του, η τοποθέτησή του στον χώρο κ.τ.λ αποτελούν τις διακριτές φυσικές του ποιότητες οι οποίες δεν ανήκουν στην ανώτερη σφαίρα των καλλιτεχνικών του ιδιοτήτων.

Φιλόσοφοι όπως ο Dewey (1965) και ο Endy Zemack (1997) προσπάθησαν να συλλάβουν το καλλιτεχνικό βίωμα σε συνάρτηση με τον βαθμό πρόσληψης των αισθητικών ποιοτήτων απο τον δέκτη. Για τον Dewey στο βιβλίο του "Η Τέχνη της εμπειρίας" (1934), εμπειρία είναι η αλληλεπίδραση ανάμεσα στον ανθρώπινο οργανισμό και το περιβάλλον. Νοήματα που προσφέρουν άμεση ικανοποίηση ως προς τις προσδοκίες του δέκτη και έχουν ενότητα και συνοχή είναι για τον Dewey το σημείο συνάντησης της εμπειρίας με την φύση. Αντίθετα ο Zemack δίνει έμφαση στον υποκειμενικό και ασταθή χαρακτήρα της εμπειρίας.

Στον 20ο αιώνα η ενεργητική στάση απέναντι στο έργο τέχνης, ιδέα που εισήγαγε ο φιλόσοφος J.Stolnitz (1960), υποκειμενικοποίησε τις προσλαμβάνουσες του δέκτη εμφαίνοντας στην επιλεκτική πρόσληψη ερεθισμάτων ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και τα βιώματά του. Για το E. Bullough (1912), η συναισθηματική αποστασιοποίηση αποτελεί προυπόθεση για την σωστή αποτιμήση του έργου τέχνης. Δεν πρέπει π.χ ο θεατής μιας τραγωδίας να συμπαρασείρεται απο την συναισθηματική ένταση της πλοκής προκειμένου να εκτιμήσει τον βαθμό επινόησης του έργου. Τέλος ο K. Walton (1970) υπογράμμισε την σημασία της χρονολογικής και υφολογικής κατάταξης ενός έργου. Αυτή η κατηγοριοποίηση επιδρά αποφασιστικά στην διαδικασία πρόσληψης και διαμόρφωσης της αισθητικής απόλαυσης και κατα συνέπεια επηρρεάζει και την καλλιτεχνική αποτίμηση του έργου τέχνης.

Βιβλιογραφία

• Monroe C. Beardsley, Ιστορία των αισθητικών θεωριών (Αθήνα 1989, Εκδόσεις Νεφέλη)
• B.Gaut and D. McIver Lopes, The Routledge Companion to Aesthetics (USA 2005, Routledge)